Heimsborgin Reykjavík

Það vatt sér upp að mér útlendingur í miðbænum í dag og spurði til vegar. Ég sagði honum til vegar. En þá spurði hann mig hvort ég ætti einhvern pening handa sér. Ég átti því miður engan pening fyrir manninn en kvaddi hann þó með virktum og óskaði honum alls hins besta. Það er alltaf soldið heimsborgaralegt þegar menn út á götu spyrja hvort maður geti látið eitthvað af hendi rakna. Að vísu eru það oftast drykkjumenn á Austurvelli – “áttu nokkuð 120 kall fyrir Svala handa mér?” – en hver veit, kannski er þetta að fara að verða algengara á götum heimsborgarinnar Reykjavíkur.

Ég kom einu sinni til Prag og þar er þessu nokkuð öðruvísi farið. Þar eru betlarar á flestum hornum og alveg sérstaklega í túristahverfunum (undarleg tilviljun!). Þar eru aðferðir betlaranna orðnar þróaðri, sumir krupu á fjórum fótum og voru með andlitið við gangstéttina en útréttan lófa en aðrir spiluðu út börnum og gamalmennum til að vekja samúð almennings. Í fyrstu fékk þetta mjög á mig og ég gaf sem mest ég mátti. Mér var hins vegar fljótlega bent á að ég yrði að endurskoða þetta. Með því að gefa þessum betlurum væri ég ekki að styrkja neina þurfalinga í Tékklandi, heldur væri ég að gefa tiltölulega vel stæðum einstaklingum! Þessir betlarar væru nefnilega fagmenn og tækju inn töluverðar fjárhæðir daglega frá gjafmildum Vestur-Evrópubúum sem þjáðust af einhvers konar sagnfræðilegu samviskubiti og gæfu þess vegna sem mest þeir mættu. Maður nokkur sem ég talaði við og bjó í Prag sagði mér að gamlárskvöldið í borginni árið 1999-2000 hafi hann orðið vitni að því að betlari hafi komið inn á bar um nóttina til að skipta því sem hann hefði fengið yfir daginn og kvöldið. Og afraksturinn voru ekki bara einhverjir tíkallar í öðrum buxnavasanum, heldur fullir plastpokar af klínki og að allt í allt hefðu þetta verið einhverjar 50-60 þúsund krónur!!!

En þetta er alltaf ákveðin spurning. Eru svona sögur ekki bara goðsögur sem ríku og firrtu þjóðirnar koma sér upp til að geta með góðri samvisku hrist höfuðið blákalt þegar við horfum í augun á þeim sem þurfa að betla? Eða eru betlarnir að nýta sér gjafmildi okkar? Og enn ein pæling: leggur einhver virkilega á sig að krjúpa á götum úti fyrir peninga ef hann þarf ekki á peningunum að halda?

Úffff – allar þessar þungu spurningar um lífið sjálft sem helltust yfir mig á götum Prag. Þetta rifjaði upp fyrir mér málsgrein úr Skólablaði MR 1998, sem ég er enn að reyna að skilja. Hún var svohljóðandi: Hver erum við, hvaðan komum við og hvert stefnum við? Samkvæmt greinahöfundi voru þessar spurningar kjarninn í 2001: A Space Oddyssey eftir Kubrick. Ég held að ég hafi leyst þetta í Prag á sínum tíma með því að fara á barinn!